ESKİDEN KERKÜK’TE TÜRKMEN OKULLARI

 

Kerkük Şehri’nin tarihi önemi İslam ordularının

fethi ile tekrar gündeme gelmiştir.

Kerkük’ün halkı İslam dinini kabul

edip daha sonra şehre yerleşen Müslümanlarla

kardeşlik içinde yaşamlarını

sürdürmüşlerdi.

 

O dönemlerde Kerkük’te birçok cami

ve mescit inşa edilmiştir. Çoğu Hıristiyanların

İslam dinini kabul etmesiyle

birlikte birçok kilise kapısını kapatmak

zorunda kalmıştır. Boş kalan bu kiliseler

zamanla içinde İslam namazı kılınan

cami olarak ibadet mekânlarına dönüşmüştür.

 

Camilerde ibadetin yanı sıra Kuran-ı

kerim eğitimi, Arapça dil bilgisi ve diğer

ilimler öğretiliyordu. Cami olarak dönüştürülen

kiliselerin en önemlisi Kerkük

Kalesi’nde bulunan Meryem-ul Ezra kilisesi

idi. Bu kilise daha sonra Ulu Cami

olarak adlandırılmıştır. Ayrıca Kale’de

cami olarak dönüştürülen Danyal Peygamber

hazretlerinin makamı idi.

 

Dini eğitim veren bu camilerin, mescitlerin

ve okulların sayısı Selçuklu Türkmenlerin

ve özellikle Osmanlı devleti

döneminde büyük bir artış göstermiştir.

Osmanlı döneminde ise Kerkük bir

memur yetiştirme şehri haline gelmiştir.

Dini okullar Kerkük halkının önde gelen

varlıklı insanları tarafından inşa edilmiştir.

Okullardaki öğretmenlerin maaşı

halk tarafından toplanıp ödeniyordu.

 

OSMANLI DÖNEMİNDE KERKÜK’TE

TÜRK OKULLARI

1- Şah Gazi Medresesi: 1657 yılında Kerkük Kalesindeki

Ulu Cami’de vali Gazi Şahsuvar tarafından inşa

edilmiştir. (2)

2- Saray Medresesi: 1639 yılında Kerkük valisi

tarafından Saray Cami’nin içinde inşa edilmiştir. Bugünkü

yeri ise Hanakah mahallesidir. Ayrıca aynı yıllarda

Hüseyin Kardeş mahallesinde Mehmet Paşa Kayış

adında bir cami ve medrese inşa edilmiştir.

3- Eyyübi Ahmet Paşa Medresesi: 1715 yılında

vali Ahmet Paşa Eyyübi Zade tarafından Şaturlu Mahallesinde

inşa edilmiştir. Ancak ne yazık ki günümüzde

bu cami ile ilgili hiçbir kalıntı dahi bulunmamaktadır.

Bu medresenin eğitim sistemini düzenleyen El Sahrani

Oğulları olduğundan dolayı ismi El-Sahrani Medresesi

olarak adlandırılmıştır.

4- El Gusiyye Medresesi: 1759 yılında büyük alim

ve edebiyatçı Hacı Mehmet Gus Efendi Müftü Zade tarafından

Halvaçiler (Helvacılar) mahallesinde inşa edilmiştir.

Günümüzde bu medrese Kadıoğlu (Kazıoğlu)

cami olarak bilinmektedir.

5-Sanayı Medresesi: 1869 yılında Kerkük halkı tarafından

Atlas caddesinin doğu girişinde inşa edilmiştir.

1874 yılında Kerkük valisi Nafiz Paşa tarafından

önem görmüştür. 1908 yılında ise Kerkük valisi Avnullah

Kazimi tarafından yeniden onarılmıştır ve Kerkük

şehrinin İngiliz askerleri tarafından işgal edildikten

sonra kapatılmıştır. Birinci dünya savaşından sonra

Kerkük Polis Genel Müdürlüğü binası olarak kullanılmıştır.

1960 yılında ise binalar tahrip edilmiştir. Günümüzde

otopark olarak bir arsa haline gelmiştir.

6-Hacı Ahmet Medresesi: Hacı Ahmet tarafından

inşa edilmiş ve 1884 yılında yeniden onarılmıştır.

7- Meydan Medresesi: Vali Hasan Paşa Ferari tarafından

Hasan Pakiz Camisinde inşa edilmiş ve 1790

yılında Hacı Mahmut Ferhatzade tarafından onarılmıştır.

Ünlü Türkmen ailelerinden olan Ferhatzade ailesi

daha sonra Bağdat’a yerleşmiştir.

8-El-Reşdiyye ilkokulu: 1868 yılında vali Haşim

Paşa tarafından Kerkük’te ilk resmi okul olarak Hüseyin

Kardeş Mahallesinde Efecan binasında inşa edilmiştir.

9- İbrahim Paşa Medresesi: 1891 yılında İbrahim

Paşa tarafından Şaturlu mahallesinde inşa edilmiştir.

Kuruluş tarihi mermer taşın üstünde Türkçe bir şiir ile

yazılmıştır. 1980 yılında yeniden onarılmıştır.